Większość z nas na co dzień przestrzega umowy społecznej i podstawowych przykazań etycznych. Jednak pomimo tych zasad możliwe jest łamanie norm społecznych i wytycznych moralnych oraz krzywdzenie innych. Zwykle chronią nas przed tym także groźby ewentualnej kary. Co się stanie, jeśli pozwolimy ludziom robić, co chcą, bez groźby kary? Wiele eksperymentów ma wiele do powiedzenia na ten temat.
Przed krzywdzeniem siebie nawzajem chroni nas wiele czynników - wychowanie, autorytet moralny, wytyczne etyczne, prawa oraz ewentualne oficjalne i nieoficjalne sankcje, jakie następują w przypadku nieposłuszeństwa drugiemu. Ale co się stanie, jeśli pozwolimy ludziom robić, co chcą, bez groźby kary? Świadczą o tym poniższe eksperymenty.
Eksperyment Mariny Abramović
https://www.instagram.com/p/BjlDErNl7n9/?tagged=marinaabramovic
W 1974 roku wystąpiła znana współczesna artystka Marina Abramović wydajność w Neapolu, gdzie pozwalała wszystkim odwiedzającym robić z nią, co im się podobało. Nic nie było zabronione, łącznie z przemocą. Na stole obok niej znajdowały się 72 przedmioty oraz instrukcja, że mogą z nich korzystać w dowolny sposób. Początkowo goście byli dla niej mili – obdarowywali ją kwiatami i przytulali. Później zaczęli ją ciąć i rozbierać. Pod koniec przedstawienia ktoś nawet wycelował w nią naładowany pistolet, co zakończyło się bójką wśród widzów.
https://www.instagram.com/p/BdWJKKqg-jc/?taken-by=marinaabramovicart
Eksperyment Stanforda
Profesor Zimbardo dowiedział się o tym na renomowanym Uniwersytecie Stanforda w sierpniu 1971 roku eksperyment ze swoimi uczniami. Podzielił ochotników na dwie grupy – strażników i więźniów. Studenci, którzy skądinąd należeli do elitarnej, wykształconej klasy Amerykanów, niezwykle szybko przyjęli wyznaczoną rolę i odpowiednio się zachowywali. Oznacza to, że strażnicy w dużym stopniu torturowali więźniów. Było to w dużej mierze efektem kontekstu, który realistycznie naśladował sytuację więzienną. Eksperyment przerwano po sześciu dniach. Po tym wydarzeniu powstał także film, a o podobnym zjawisku opowiada także Dogville Larsa von Triera.
Eksperyment w jaskini rabusiów
W 1954 roku zdjęło go małżeństwo Sherifów eksperyment z uczniami amerykańskiej szkoły podstawowej. Dzieci pojechały na obóz letni do Parku Narodowego Robbers Cave. Wcześniej psychologowie podzielili ich na dwie grupy, które się nie znały. W pierwszej fazie dzieci miały czas na wzajemne poznanie się w swojej grupie, natomiast w drugiej fazie obie grupy musiały rywalizować ze sobą o nagrodę. Ze względu na ograniczone zasoby (tj. nagrodę) między członkami obu grup niewiarygodnie szybko narodziła się wrogość, która zaszła tak daleko, że niektórzy nie mogli nawet znieść przebywania w tym samym pokoju z członkiem drugiej grupy. W trzeciej fazie obie grupy rozwiązały konflikt poprzez wspólne zadanie wymagające współpracy.
