Stel je een moment voor waarop je naar de wereld zou kunnen kijken zonder de constante hamer van oordeel in je hoofd. Zonder die onmiddellijke reactie: "Hij is onbeleefd, zij is oppervlakkig, dit is verkeerd, dit is goed." Krishnamurti zei ooit dat het vermogen om zonder oordeel waar te nemen de hoogste vorm van intelligentie is. Maar serieus: hoe vaak heb je dat echt geprobeerd? In een wereld waar oordelen onze dagelijkse maaltijd zijn, zijn we verslaafd geraakt aan meningen als cafeïne: zonder oordelen voelt het alsof we een deel van onze identiteit missen. Is het echt zo?
Wanneer oordelen onze veiligheidsgordels zijn - maar zijn ze wel waar?
Ieder van ons heeft al eens een situatie meegemaakt waarin we iemand uitsluitend op basis van de eerste indruk beoordeelden. We dachten waarschijnlijk dat we gelijk hadden: "Kijk eens naar de manier waarop hij praat; hij is zeker verwaand." Of: "Oh, ze draagt alleen dure merken, ze moet oppervlakkig zijn." Maar deze oordelen zijn zelden meer dan persoonlijke projecties die worden uitgesmeerd over degenen die ze niet echt verdienen. Onze oordelen zijn als krantenkoppen: snel, scherp en vaak ver bezijden de waarheid. Wij aanvaarden ze echter als feiten. Waarom? Omdat het gemakkelijker is om anderen voor de gek te houden dan om ze echt te leren kennen.
We zijn misschien bang dat het accepteren van mensen zonder oordeel ons op de een of andere manier 'verzacht' of kwetsbaarder zal maken. Zodat onze sterke ideeën over de wereld en de mensen, die we zo mooi voor onszelf hebben opgebouwd, zouden barsten. De ironie? Het zijn oordelen die ons binden, onze vrijheid beperken en ons in ketenen houden. Willen we echt zo leven?
Ego: rechter en gebruiker in één
Ons ego is die kleine dwerg in ons hoofd die altijd de leiding wil hebben – beter, slimmer, minder ‘defect’ dan wie dan ook. Het is een innerlijke dictator die ons vertelt dat we niet zomaar kunnen observeren zonder oordeel, omdat dat zou betekenen dat we toegeven. Dat we zwak zijn. Dat we zijn, God verhoede het, niet beter dan anderen.
Maar hier is de truc: als we niet oordelen, als we alleen maar observeren, verliest het ego feitelijk zijn macht. Hij verliest de zoete illusie dat hij onmisbaar is. In plaats van ons een zwak gevoel te geven, kan onbevooroordeelde observatie ons met echte kracht vervullen. Niet met de kracht die we krijgen als we gelijk hebben, maar met de kracht die voortkomt uit diep begrip. Hé, ik weet misschien niet alles, en dat is oké.
Oefening: Observeer en wees stil (indien mogelijk)
Probeer vandaag nog het volgende: ga de straat op of naar een bar, zet de mentale hamer uit en gewoon Look. Als je iemand ziet die ongeïnteresseerd lijkt, ga er dan niet vanuit dat hij of zij zich verveelt. Als je iemand tegenkomt die anders gekleed is, markeer hem of haar dan niet meteen als ‘buiten je kring’. Laat wat je ziet slechts een scène zijn: mensen die bewegen als wolken in de lucht. Zien zonder te analyseren, zonder te interpreteren. Is het echt zo moeilijk?
Je ego zal waarschijnlijk kronkelen als een verwend kind: "Maar ik wil weten waarom!" En begrijpelijkerwijs: iedereen houdt van het gevoel van macht dat met oordelen gepaard gaat. Maar zodra je die behoefte opzij zet, word je méér vrij. Je ziet meer, niet alleen door de lagen van je eigen aannames.
Hoe oordelen liefde en begrip vernietigen
Is het je ooit opgevallen hoe oordelen onze relaties beïnvloeden? Onbewust creëren we muren, muren van verwachtingen, idealen en teleurstellingen. We beoordelen onze partners omdat ze niet genoeg zijn van dit of dat, we vergelijken onze vrienden met onze verwachtingen, en we oordelen dat familieleden de ‘waarheid’ niet begrijpen.
Maar liefde kan in zo'n atmosfeer niet echt gedijen. Liefde wordt geboren in een ruimte van acceptatie. Als we stoppen met oordelen, kunnen we onze dierbaren echt zien. En nog beter: we beginnen onszelf met meer begrip te zien. Oordeel creëert lege kamers in ons hart, terwijl observatie zonder oordeel ruimte schept voor verbinding, voor echte aanwezigheid.
Tijd om het ego te ‘ontgiften’?
Het vermogen om zonder oordeel waar te nemen is voor een select groepje geen esoterische kunst. Het is een hulpmiddel dat ieder van ons kan gebruiken als we er maar voor kiezen. Maar het brengt meer dan alleen vrede; het brengt bevrijding van de last van voortdurend oordelen, van de voortdurende noodzaak om je gelijk te doen gelden. En, met de hand op het hart: wie van ons zou niet op zijn minst een beetje meer gemak, een beetje meer vrijheid en – waarom niet – een beetje meer wijsheid willen?
Wacht niet tot je een oude filosoof bent om jezelf een moment zonder oordeel te gunnen. Gun jezelf nu. Je voelt je er misschien een beetje raar over, maar als je het niet probeert, weet je niet wat je hebt gemist.
