Waar kwam je liefde voor zingen vandaan? De liefde voor muziek en zang was van jongs af aan aanwezig in mijn leven. Het begon zich meer te ontwikkelen door het Vali-project, dat ik ontmoette toen ik in Slovenië aankwam en waar ik vele jaren aan heb deelgenomen.
Waar komt jouw liefde voor zingen vandaan?
De liefde voor muziek en zingen was al vanaf jonge leeftijd aanwezig in mijn leven. Het begon zich verder te ontwikkelen via het Vali-project, dat ik ontmoette toen ik in Slovenië aankwam en waaraan ik vele jaren heb deelgenomen. Wij waren een groep jonge mensen die de schoonheid van traditionele Bosnische muziek begonnen te ontdekken. Zo ontstond een min of meer permanente muziekgroep, waarin ik zong. Ik leerde de muziek kennen door de ogen van de uitvoerder en besefte dat ik deze erg leuk vond en besloot dat ik na voltooiing van het project mijn zangreis zou voortzetten.
Velen van ons denken aan turbofolk als we aan Bosnische muziek denken. Hoe is traditionele Bosnische muziek eigenlijk?
Deze associatie is verkeerd, aangezien dit twee totaal verschillende muzikale werelden zijn. De muziek heet sevdah, naar het Turkse woord voor liefde. Als gevolg hiervan worden de liedjes die ik zing sevdalinka genoemd - liefdesliedjes. Dit muziekgenre kwam ongeveer 500 jaar geleden met de bezetting van de Turken naar het gebied van Bosnië en begeleidde de ontwikkeling van stedelijke centra en cultuur. Het is urbanmuziek. In de structuur zijn veel oosterse elementen te ontdekken, terwijl de teksten vooral gebaseerd zijn op liefdesthema's. Sevdalinka was de enige manier van communicatie tussen de seksen in de conservatieve moslimmaatschappij van die tijd. Vrouwen werden gescheiden van mannen en dit soort communicatie verenigde hen. In het begin waren sevdalinka vaak bedoeld als een dialoog tussen een jonge man en een jonge vrouw, die uiteindelijk op muziek werd gezet. Bij de ontwikkeling van sevdalinks ontwikkelden zich ook de onderwerpen die door sevdalinks werden besproken. Zo gingen ze later om met patriottische gevoelens, konden ze zingen over sociale gebeurtenissen, beroemdheden uit die tijd...
Waar heb je je zangkunsten opgedaan?
Ik ben min of meer zelfdestructief. Het is altijd goed om zo open mogelijk te zijn in mijn werk, dus ik haal inspiratie uit alle muziekgenres en van verschillende artiesten. Ook mijn stem heb ik op deze manier getraind bij muzikant Niki Vipotnik. Ik ben enorm geïnspireerd door de meesters van de sevdah-muziek: Himzo Polovina, Zaim Imamović, Emina Zečaj, ... Je kunt ze allemaal gebruiken in je interpretatie. Maar er zijn ook veel archieven waaruit je teksten kunt putten en deze vervolgens zo goed mogelijk op je eigen manier kunt proberen te interpreteren.
Is de manier van zingen van sevdalink anders dan het zingen van popmuziek?
Deze methode wordt "vlak" zingen genoemd, omdat het veel vlakke tonen bevat, die rijkelijk gekleurd zijn met melisma of ornamenten. Interpretatie weegt het grootste gewicht bij het zingen van sevdalink. Bij het zingen van sevdah spelen emoties een grote rol, omdat ze te maken hebben met passie, verdriet, verdriet, nostalgie... Het hangt van de zanger zelf af of hij weet hoe hij de gewenste emotie op de luisteraar moet overbrengen en hem kan voorbereiden op empathie.
Ben jij als persoon ook eeuwig verdrietig, melancholisch – onder invloed van de liedjes die je zingt?
Zelfs als ik verdrietig ben, betwijfel ik of het aan de invloed van het nummer ligt. Ik ben van nature niet zo. Maar af en toe heb ik momenten van verdriet, net als wij allemaal. Het is anders als ik het podium opstap. Als ik zing, ervaar ik de muziek op mijn eigen manier. Verdriet wordt dan een deel van mij, en we hebben niet alleen droevige liedjes in ons repertoire. Dan benader ik een nummer op een heel andere manier, afhankelijk van wat een bepaald nummer te bieden heeft.
En jij put de energie uit voor een ervaren invulling...?
Uit het leven, en zeker uit het mijne. Als er een nieuw nummer ontstaat, ga je dieper in jezelf, vind je een plek, een verbinding met ervaringen uit het verleden. Je vraagt jezelf af wat je met dit nummer wilt zeggen en op welke manier. Mijn ervaringen, beleefde emoties, waarmee je verbinding maakt en herbeleeft op het podium, zijn er om mij te ondersteunen.
Hoe reageert het publiek op je muziek?
Het hangt er van af. De meeste mensen ervaren onze muziek op een heel individuele manier. Aan iedere luisteraar vertelt hij iets anders, iedereen beleeft het op zijn eigen manier, waardoor de luisteraars hun ervaringen, hun emoties verbinden met wat ze hoorden. Vol emoties kunnen ze de zaal verlaten, of ze nu nostalgisch of verdrietig zijn, of vol positieve energie.
Je creëert samen met de groep Sedef. Is jouw muziek traditioneel to the point of geef je er een nieuw, moderner tintje aan, zoals de huidige trend in etnische muziek?
Onze basis komt uit de traditionele Bosnische muziek, maar we hebben er een nieuw, modern tintje aan gegeven. Zo verwerken we het traditionele lied zoals we het horen. In onze interpretatie is moderniteit verweven met traditie. Na de presentatie van ons nieuwe album in KD Kamnik ontstond er een behoorlijk uitgebreide discussie tussen traditionalisten en degenen die meer openstaan voor veranderingen en innovaties. De eersten waren een beetje teleurgesteld over het concert, omdat ze een meer traditionele manier van sevdah verwachtten, maar elders werden we uitstekend ontvangen door zowel het Sloveense, buitenlandse als het Bosnische publiek. We hadden concerten hier, bij onze buren, in Frankrijk, en iedereen verwelkomde ons met open armen en oren. Er komt geen einde aan het traditionele versus moderne debat. Wij vinden het belangrijk dat het lied bij ons ademt.
Bestaat er een Bosnische manier van leven en is het moeilijk om in Slovenië te leven?
Ik weet het niet. En zelfs als dat zo is, weet ik niet of ik ernaar leef. Als je denkt aan enkele gewoonten die we naar Slovenië hebben meegenomen, dan is het het drinken van Turkse koffie, ha, ha. Dit gaat niet alleen over het inschenken van de koffie in jezelf, maar over het langzaam "nippen" ervan terwijl je met vrienden praat.
Waar kunnen we je horen?
We treden begin maart op met gitaristen Šemsudin Džopa en Tilno Stepišnik in Ljubljana en april in Radovljica. We werken ook veel samen met andere muzikanten. Zo worden we bij concerten vaak begeleid door celliste Petra Onderufova, verschillende percussionisten en violisten, die allemaal een extra waarde en uniekheid aan het concert toevoegen.
Waar kunnen we je vinden als je niet zingt?
Ik eet graag een tortilla of een salade bij Romeo, of een koffie of een dessert bij La Petit Caffe. Verrassend genoeg hou ik niet van chevaps. We drinken ook graag een drankje of twee met de leden van de Sedef-band in het Celica-hostel op Metelkova, waar we vaak optreden. Anders is zingen mijn beste ontspanning, dus ik hoop dat je een keer naar me wilt luisteren en deel wilt uitmaken van mijn verhaal.
