Zal de EU kinderen verbieden sociale media te gebruiken? Commissievoorzitter Ursula von der Leyen heeft een verhit debat aangewakkerd met haar voorstel om een minimumleeftijd voor het gebruik van sociale media in de EU in te voeren. Het idee van een "digitale meerderjarigheid" klinkt aantrekkelijk, maar juristen waarschuwen dat de EU geen bevoegdheid heeft om dergelijke maatregelen te nemen. Is dit slechts een hoogdravend idee of een realistische toekomst?
Stel je een wereld voor waarin je tiener geen boek kan openen TikTok of InstagramKlinkt als een droom voor elke ouder, toch? Nou ja, misschien niet zo snel. Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie en moeder van zeven, pleitte onlangs in New York voor een "digitale meerderjarigheid". Haar voorstel? Een minimumleeftijd voor toegang tot sociale media, vergelijkbaar met alcohol drinken of roken. Maar voordat we konden beginnen te klappen, staken de advocaten snel hun hand op en zeiden: "Rustig aan, Ursula, de EU heeft die macht niet!"
Met dit voorstel opent Von der Leyen een doos van Pandora vol vragen: kan de EU sociale netwerken voor kinderen echt reguleren? En is dit wel de juiste manier om jongeren in de digitale wereld te beschermen? Laten we dieper ingaan op dit technologisch-juridische drama dat de digitale ruimte van Europa zou kunnen veranderen – of slechts beloftes zou kunnen blijven.
Het idee dat in Europa in beroering is geraakt: gaat de EU kinderen verbieden om sociale media te gebruiken?
In haar toespraak in New York benadrukte Ursula von der Leyen dat sociale media risico's met zich meebrengen voor jongeren, van verslaving tot blootstelling aan schadelijke content. Als grootmoeder van vijf kleinkinderen en moeder van zeven ondersteunde ze haar idee met een persoonlijke noot: "We zijn het er allemaal over eens dat jongeren een bepaalde leeftijd moeten bereiken voordat ze beginnen met roken of drinken. Hetzelfde zou moeten gelden voor sociale media." Haar voorstel voor een minimumleeftijd voor het gebruik van platforms zoals Facebook, Instagram of TikTok trok al snel de aandacht – en deed de wenkbrauwen fronsen.
In haar State of the Union-toespraak kondigde ze ook de oprichting aan van een deskundigengroep die onderzoek zou moeten doen naar hoe zo'n verbod er in de praktijk uit zou kunnen zien. Maar hier wordt het ingewikkeld. De Europese Unie heeft, ondanks haar macht, niet de bevoegdheid om zaken als leeftijdsgrenzen voor roken of alcoholgebruik uniform te reguleren – en dat geldt ook voor sociale media.
Juridisch obstakel: de EU heeft deze bevoegdheid niet
Peter Craddock, juridisch expert van het advocatenkantoor Keller & Heckman in Brussel, is voor Politiek maakte duidelijk: "Het is zeer de vraag of de EU de bevoegdheid heeft om minderjarigen te verbieden sociale media te gebruiken." Volgens de huidige Europese verdragen liggen dergelijke beslissingen in handen van de lidstaten. Elk land heeft zijn eigen leeftijdsregels voor toegang tot alcohol, sigaretten of zelfs pornografie – en hetzelfde geldt voor de digitale wereld.
Ook Fabiola Bas Palomares van kinderrechtenorganisatie Eurochild waarschuwt dat "er momenteel geen wettelijke basis is voor een geharmoniseerd verbod op sociale media voor kinderen op EU-niveau." Met andere woorden: het idee van von der Leyen is vanuit juridisch oogpunt meer een wens dan een haalbaar plan.
Wat zegt de Europese Commissie? Zal de EU het gebruik van sociale media door kinderen verbieden?
Interessant genoeg lijkt zelfs de Europese Commissie niet volledig aan de kant van haar voorzitter te staan. Thomas Regnier, een woordvoerder van de Commissie, zei in juni al: "Op EU-niveau is een verbod niet iets wat de Commissie doet. Het is de exclusieve bevoegdheid van de lidstaten." Hoewel Von der Leyen spreekt over een deskundigengroep, beweert de Commissie officieel dat ze een dergelijk voorstel helemaal niet overweegt. Is dit dus slechts politieke retoriek of een serieuze poging tot verandering?
Sociale media en kinderen: echte uitdagingen
Ondanks juridische obstakels is de online bescherming van kinderen nog steeds zeer relevant. Studies zoals die van Common Sense Media tonen aan dat de gemiddelde tiener in de EU meer dan drie uur per dag op sociale media doorbrengt. Dit brengt risico's met zich mee, zoals blootstelling aan ongepaste content, online intimidatie en zelfs een negatieve invloed op de geestelijke gezondheid. Tegelijkertijd stellen sociale media jongeren in staat om contact te leggen, te leren en zich te uiten. Een volledig verbod kan daarom zowel positieve als negatieve gevolgen hebben.
Sommige landen hanteren al hun eigen aanpak. Zo voerde Frankrijk in 2023 een regel in die bepaalt dat kinderen onder de 15 jaar toestemming van hun ouders moeten hebben om sociale media te gebruiken. Maar uniforme regels op EU-niveau? Dat is net zoiets als proberen pizzasmaken in 27 landen te harmoniseren – alleen dan ingewikkelder.
De tech-industrie op de loer
Techplatforms zoals Meta, TikTok en Snap hebben nog niet officieel gereageerd op het voorstel, maar het is geen geheim dat elke vorm van regulering hun bedrijf zou beïnvloeden. Sociale media vormen een belangrijke markt voor jongeren - volgens Statista is 40% van de Instagram-gebruikers in de EU tussen de 13 en 24 jaar oud. Een verbod of strengere regels zouden kunnen leiden tot minder gebruikers, wat de omzet zou drukken.
Tegelijkertijd staan techbedrijven al onder druk. De Digital Services Act (DSA), die in 2023 van kracht wordt, verplicht platforms om meer verantwoordelijkheid te nemen voor de bescherming van minderjarige gebruikers. Zou het misschien praktischer zijn om de bestaande wetgeving te versterken in plaats van een juridisch twijfelachtig verbod in te voeren?
Conclusie: Utopie of realiteit?
Zal de EU het gebruik van sociale media door kinderen verbieden? Ursula von der Leyens idee van een digitale meerderjarigheidsleeftijd raakte ouders bezorgd, maar de juridische realiteit bracht het snel terug naar de realiteit. De EU mag dan dromen van een uniforme regulering van sociale media, maar zonder wijzigingen in de Europese verdragen of instemming van de lidstaten blijft dit een verheven idee. In plaats van te verbieden, zouden we ons misschien moeten richten op betere voorlichting aan kinderen over veilig online gebruik of op strengere controle op platforms.
Voorlopig lijkt het erop dat tieners zorgeloos door TikTok zullen blijven scrollen, terwijl advocaten en politici debatteren over wie de macht heeft om hen te stoppen. Misschien ligt de echte oplossing minder in verboden en meer in het leren zwemmen in de digitale zee – voordat ze door de golven worden meegesleurd.
