Interview met Bernardo Županek: Toiletdebatten

Het thema van de Svetlobna-guerrilla dit jaar, met onder meer de uitvoering van Staniščna shepetanja, is de stralende toekomst. Houdt het ook de belofte in van een publiek debat?
Op basis van hoe de openingsavond was, denk ik het zeker. De respons was erg goed, wij fluisteraars hadden het druk, en als dit een indicatie is voor de toekomst van het publieke debat, is dat niets om bang voor te zijn.

Hoe zit het met gewetenloze intellectuele arbeiders? Zullen ze niet langer hoeven te ``prostitueren''?
Het is moeilijk voor mij om deze vraag te beantwoorden, maar ons optreden is een gelegenheid om na te denken over hoeveel intellectueel werk wordt gewaardeerd. Persoonlijk denk ik dat intellectueel werk niet erg gewaardeerd wordt en ik heb niet het gevoel dat de situatie verbetert.

Aangezien het evenement Toilet Whispers plaatsvond als onderdeel van het Light Guerrilla-festival; wat is het verband tussen gefluister en licht?
Het licht is geïntegreerd in het technische deel van de voorstelling, namelijk de toiletten zijn artistieke sculpturen van de kunstenaars Marko A. Kovačič, Andrej Štular en Zoran Srdić Janežič. In elk toilet wordt licht op een andere manier gebruikt. In het retro-interieur van het ene toilet zorgt het voor een intieme sfeer, elders benadrukt een sterk neonlicht het moderne interieur en wordt het Romeinse toilet verlicht door olielampen. Het licht is hier niet zo prominent aanwezig als bij andere evenementen binnen het festival, maar ze creëren wel degelijk een inspirerende en comfortabele sfeer die het debat in een bepaalde context plaatst.

Toiletten worden in onze samenleving gezien als controversiële geheime ruimtes. Waarom is de voorstelling in zo'n ruimtelijk kader geplaatst?
De performance van auteurs Zoran Srdić en Jane Putrla Srdić neemt precies deze connotatie met toiletten als uitgangspunt. Toiletten, niet alleen in onze samenleving maar in het algemeen, zelfs als we reizen, zijn iets dat vaak anders is dan we gewend zijn, dat ons op zijn eigen manier fascineert. Evenals bijvoorbeeld de keuken en gewoonten van vreemde naties. Anderzijds neemt de performance Toilet Whispers Romeinse openbare toiletten als uitgangspunt. Dit jaar vieren we de 2000ste verjaardag van Emona, en hun openbare toiletten staan vandaag in de belangstelling, terwijl naar het toilet gaan een intieme aangelegenheid is.

Kunt u ons, als expert op het gebied van de Romeinse tijd in de musea en galerijen van de stad Ljubljana, meer vertellen over het Romeinse concept van gezelligheid in toiletten?
Tegenwoordig vinden we het vreemd, ongemakkelijk en ongelooflijk dat meerdere mensen tegelijkertijd in deze toiletten poepen en het niet onaangenaam vonden. Ze gebruikten deze tijd zelfs voor een kort debat. Natuurlijk hadden de Romeinen ook hun eigen privétoiletten, die meer op moderne leken. Ze waren donkerder, onversierd en echt geen plek waar je meer tijd zou willen doorbrengen. Ze waren uitgerust met een eenvoudige plaat met een gat dat naar de afvoer leidde. Openbare toiletten daarentegen waren relatief luxueus en stonden op verharde terreinen met sierlijke muren. De zitplaten waren van steen of hout, met gaten erin, en stromend water liep er meestal onderdoor om het riool weg te spoelen. Voor het afvegen kregen de bezoekers zeesponzen vastgebonden aan een houten stok, waarmee ze hun toiletbezoek hygiënisch konden beëindigen.

Vindt het debat tussen de bezoeker en de intellectuele prostituee plaats voor publiek of is het een intiem gebeuren tijdens de voorstelling Staniščne Šepetanja?
Op het evenement zijn drie toiletten beschikbaar voor bezoekers, die eigenlijk met deuren zijn afgesloten zodat er binnenin intimiteit ontstaat tussen de intellectuele prostituee en haar cliënt(en). Een intellectuele prostituee kan door meerdere klanten tegelijk worden bezocht. Het uitgangspunt is op de een of andere manier drie of vier mensen, dus het debat vindt plaats in een kleine kring. De ervaring die we bij de opening hadden was erg prettig, ontspannen, de debatten verliepen vlot.

Wat is de reactie van het publiek? Over welke onderwerpen wilden uw ̋klanten˝ met u debatteren?
De reactie van het publiek was erg goed. Ik vond het interessant dat de organisatoren de mogelijkheid bieden om intellectuele prostituees te boeken, mensen maakten graag gebruik van deze mogelijkheid en boekten vooraf afspraken. De onderwerpen van de debatten waren heel verschillend, afhankelijk van wat de individuele intellectuele prostituee te bieden had - aan de voorstelling nemen archeologen, antropologen, kunstenaars, curatoren, kunsthistorici, enz. deel. Mensen wilden met me praten over de performance zelf en de betekenis ervan, over Emona, het Romeinse rijk, over prostitutie in de Romeinse tijd. De debatten ontwikkelden zich in totaal onverwachte richtingen, we bespraken bijvoorbeeld de huidige politieke situatie in onze landen met een groep buitenlanders.

Hoe wordt uw dienst betaald?
We verzamelden vrijwillige bijdragen die in lijn moesten zijn met klanttevredenheid. Natuurlijk had elk van de intellectuele prostituees zijn eigen pooier die de zaken met klanten regelde. Bezoekers werd gevraagd hun tevredenheid op een of andere manier uit te drukken op een schaal van tweehonderd tot tweehonderd euro. Men neigde meer naar de ondergrens, maar we vatten het meer op als een grap en een experiment, en tegelijkertijd drongen we aan op betaling, omdat het een essentieel onderdeel is van de prostitutie van intellectueel werk.