Wie van ons heeft nog nooit opmerkingen gehoord als "mama cut" of "net als papa"? Hoewel velen van ons proberen onze eigen identiteit te vormen en uit de schaduw van onze ouders te stappen, nemen we op bepaalde momenten hun gebaren, stemmen of gewoonten waar, die we op de een of andere manier met ons meedragen. Maar wat ons werkelijk beïnvloedt om zoals zij te worden: zijn het onze genen, de omgeving waarin we opgroeien, of eenvoudigweg de patronen die we ons in de loop der jaren eigen hebben gemaakt? Worden wij door de jaren heen net als onze ouders?
Worden wij door de jaren heen net als onze ouders?! Genetische overerving geeft ons zowel fysieke kenmerken als veel persoonlijkheidskenmerken. Uit onderzoek op het gebied van de psychologie en genetica blijkt dat genen de persoonlijkheid en zelfs gedragspatronen beïnvloeden. dr. Robert Plomin, een vooraanstaand geneticus op het gebied van onderzoek naar de invloed van genetica op gedrag, wijst erop dat genen ongeveer 50 %-verschillen in persoonlijkheden tussen mensen kunnen verklaren. Plomin gelooft dat genetica een zeer belangrijke rol speelt bij de vorming van onze persoonlijkheid, wat ook blijkt uit de gelijkenis met onze ouders.
Maar genetica is niet alles. Zelfs als bepaalde persoonlijkheidskenmerken ‘erfelijk’ zijn, wordt de uitdrukking ervan ook sterk bepaald door onze levenservaringen, vooral in de kindertijd. De bekende psycholoog Jay Belsky merkt op dat de invloed van erfelijkheid niet helemaal duidelijk is; de omgeving waarin het kind zich ontwikkelt kan erfelijke invloeden verzachten of versterken.
Familieomgeving: eerste stappen naar persoonlijkheid
Opgroeien in een gezinsomgeving, waar we voortdurend worden blootgesteld aan de gewoonten, waarden en reacties van onze ouders, vormt ons sterk. Kinderen imiteren hun ouders en nemen gedragspatronen van hen over. Ouders zijn de eerste mensen die ons emotionele steun en structuur bieden, dus hun reacties, manier van communiceren en zelfs patronen van probleemoplossing worden onze ‘modellen’ van de wereld.
Uit onderzoek van de Universiteit van Michigan is gebleken dat kinderen die opgroeien in een meer gezaghebbende omgeving de neiging hebben om later in hun leven dezelfde patronen aan te nemen – zowel positief als negatief. Als ouders bijvoorbeeld conflicten hebben of problemen hebben met emotionele expressie, is de kans groter dat kinderen deze patronen internaliseren en in hun eigen leven meenemen. Worden wij door de jaren heen net als onze ouders?!
Psychologische mechanismen: waarom imiteren we?
Een van de belangrijkste psychologische factoren die bijdragen aan de gelijkenis tussen ouders is de hechtingstheorie. Psychiater en onderzoeker John Bowlby ontwikkelde de theorie dat kinderen door vroege relaties basispatronen van vertrouwen, veiligheid en reactievermogen ontwikkelen. Deze vroege hechtingspatronen worden gevormd door relaties met ouders of verzorgers, en werken vaak door in onze volwassen relaties.
Interessant onderzoek gepubliceerd in het tijdschrift Psychologische Wetenschap, maar wijst op het fenomeen ti van sociaal leren. Deze theorie, ontwikkeld door Albert Bandura, benadrukt het belang van imitatie. Ouders zijn in onze kindertijd de meest nabije ‘modellen’, dus het is niet verrassend dat kinderen vaak zowel de positieve als de negatieve aspecten van hun gedrag imiteren.
Kunnen we gezinspatronen doorbreken?
Hoewel velen van ons in bepaalde opzichten op onze ouders lijken (of in de loop der jaren op onze ouders gaan lijken), hebben we altijd het vermogen om ons bewust te worden van deze patronen en deze indien nodig te transformeren. Tegenwoordig zijn er veel manieren om aan jezelf te werken - van psychotherapie tot stressmanagementtechnieken en het verkennen van innerlijke motivaties. Zelfreflectie is een belangrijke stap in de richting van het doorbreken van gezinspatronen die niet bij ons passen.
Psychotherapeut dr. Sharon Martin zegt dat het belangrijk is om ons bewust te worden van hoe we reageren in stressvolle situaties of in relaties. Dit is vaak het moment waarop onze geïnternaliseerde gezinspatronen aan het licht komen. Door het bijhouden van een dagboek, zelfreflectie of een behandeling door middel van therapie kunnen we ons bewust worden van deze patronen, deze herkennen en indien nodig bewust veranderen.
Het erfgoed accepteren maar je eigen pad creëren
Uiteindelijk kunnen we inderdaad in bepaalde gebaren terechtkomen die we onbewust van onze ouders hebben overgenomen. Misschien delen we zelfs een soortgelijk gevoel voor humor of een vergelijkbare manier om onszelf uit te drukken. Maar tegelijkertijd hebben we de mogelijkheid om te beslissen welke delen van het ‘familie-erfgoed’ we zullen behouden en welke we zullen veranderen.
‘Net als onze ouders’ worden kan een verrijking of een beperking zijn, afhankelijk van de mate waarin we bereid zijn aan onszelf te werken en ons bewust te worden van wie we werkelijk zijn. Uiteindelijk gaat het om de balans tussen wat we ‘geërfd’ hebben en wat we zelf creëren. Hoe dan ook, de beslissing ligt in onze handen: zullen we onze ouders volgen, of zullen we ons eigen pad creëren.
